“Ψυχολογικός Πόλεμος, είναι το προοίμιον και η συνέχεια, δηλαδή η ολοκλήρωσις του Υλικού Πολέμου δι΄ άλλων μέσων”. CLAUSEWITZ
Ι) ΓΕΝΙΚΑ ΠΕΡΙ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ
Ψυχολογικός πόλεμος, είναι τόσο παλαιός όσο και ο κόσμος.
Αλλά σπουδαίο ρόλο άρχισε να παίζει στη ζωή των Εθνών και της παγκόσμιας κοινωνίας κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα. Και όσο, υπήρχε πολλαπλασιασμός των επιστημονικών και τεχνικών μεθόδων, ο πόλεμος άλλαξε ριζικά μορφή.
Τόσο στη Στρατιωτική Στρατηγική, όσο και στην Πολιτική Στρατηγική, ο ψυχολογικός πόλεμος απέκτησε καθοριστική διάσταση και επηρέασε ουσιωδώς τις στρατιωτικοπολιτικές εξελίξεις σε όλα τα έθνη. Ο ψυχολογικός πόλεμος, αποβλέπει στο να μεταβάλλει - με μια καθορισμένη έννοια - τη συμπεριφορά των ατόμων - αντιπάλων ή συμμάχων - διά της επιδράσεως επί της νοημοσύνης των, του ψυχισμού τους, του πνεύματός τους και της συνειδήσεως, χωρίς να προσφεύγει στην υλική βία.
Αντιπροσωπεύει την πλέον ύπουλη μορφή του πολιτικού πολέμου, διότι χρησιμοποιεί όλα τα μέσα με τα οποία φτάνει στον εσώτερο ψυχισμό του ατόμου και επιδρά έτσι στη νοημοσύνη και την ευαισθησία του. Αποτελεί μόνιμη απειλή, διότι ανά πάσα στιγμή μπορεί να πλήξει τον κάθε άνθρωπο και να του επηρεάσει τη σκέψη και τα συναισθήματά του. Σκοπός του, η ηθική συντριβή του αντιπάλου επί του οποίου ασκείται. Η εξάσκηση του ψυχολογικού πολέμου λαμβάνει χώρα σε καιρό ειρήνης και η απόκτηση Στρατηγικών θέσεων συντελείται διά της διπλωματικής οδού. Ο ψυχολογικός πόλεμος αποτελεί πλέον τη μόνιμη εμπροσθοφυλακή όλων των πολέμων. Η Στρατιωτική στρατηγική, αποτελεί πλέον ένα πιόνι στη σκακιέρα που λέγεται Γενική Στρατηγική.
Η Στρατηγική του ψυχολογικού πολέμου προσαρμόζεται κατ΄ανάγκη, σε ορισμένες ιδιομορφίες. Οι πλέον χαρακτηριστικές είναι οι εξής :
α) Ο ψυχολογικός πόλεμος διεξάγεται αναιμάκτως.
β) Δεν υφίσταται η μοιραία για τις υλικές δυνάμεις φθορά.
II) ΤΑ ΜΕΣΑ ΤΟΥ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ
Μέσα του ψυχολογικού πολέμου, είναι τα μέσα της Δημοσιολογίας. Αντικείμενο της Δημοσιολογίας, είναι η διανθρώπινη επικοινωνία, με τη βοήθεια των γνωστών συμβόλων. Σύμβολα είναι ο Λόγος. Προφορικός διά ζώσης ή με μηχανικά μέσα. Ο γραπτός και έντυπος. Η εικόνα, μέσω τηλεοράσεως, video και κινηματογράφου. Οι κυριότερες μορφές της χρησιμοποιήσεως των μέσων του ψυχολογικού πολέμου είναι οι εξής : Η ΔΙΑΦΩΤΙΣΗ, η ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑ, η ΖΥΜΩΣΗ και τα ΣΥΝΘΗΜΑΤΑ.
α) Η ΔΙΑΦΩΤΙΣΗ αποτελεί τον συντονισμό της εν γένει δραστηριότητάς του λαού και την κινητοποίηση των πνευματικών δυνάμεων προς την κατεύθυνση της πολιτικής, της οποίας απόρροια είναι ο πόλεμος. Χρησιμοποιεί την παιδεία, την τέχνη και γενικά όλα τα μέσα.
β) Η ΖΥΜΩΣΗ αποτελεί το προπαρασκευαστικό στάδιο μιας επικείμενης δραστηριότητας και προετοιμάζει την κοινή γνώμη και ταυτοχρόνως βολιδοσκοπεί τις αντιδράσεις.
γ) Το ΣΥΝΘΗΜΑ αποτελεί είδος σύντομης επιταγής και γνώμονα δράσεως.
Η Διοργάνωση του ψυχολογικού πολέμου σε ένα κράτος, είτε ως οργάνου αμύνης, είτε ως οργάνου επιθέσεως, αποτελεί αντικείμενο σοβαρότατης μελέτης σε κρατικό επίπεδο. Πρέπει καταρχήν να υπάρχει η ανώτατη Διεύθυνση ψυχολογικού πολέμου, από την οποία θα σχεδιάζονται, θα συντονίζονται και θα κατευθύνονται οι ψυχολογικές επιχειρήσεις στα ιεραρχικώς κατώτερα κλιμάκια, για όλους τους τομείς και κλάδους του ψυχολογικού πολέμου. Ήτοι: τον πολιτικό - οικονομικό - ιδεολογικό - κοινωνικό, καθώς και για όλες τις δραστηριότητες, όπως των υπηρεσιών πληροφοριών, της διαφωτίσεως και της προπαγάνδας. Κατά συνέπεια η χρησιμοποίηση του ψυχολογικού πολέμου αποτελεί ουσιαστική ευθύνη του Κράτους.
Ο ψυχολογικός πόλεμος αποτελεί μια συνιστώσα, που μαζί με τις υπόλοιπες τρεις, δηλαδή τον Οικονομικό, τον Κοινωνικό και το Μυστικό Πόλεμο συνθέτουν και συγκροτούν τον λεγόμενο «Πολιτικό Πόλεμο». Στον πολιτικό πόλεμο γίνεται χρήση όλων των μέσων.
Διπλωματία φανερή και μυστική, Διείσδυση, Κατασκοπεία, οικονομική και κοινωνική Υπονόμευση, απειλές για δήθεν ένοπλες επεμβάσεις, διάβρωση και φυσικά επιστημονική Προπαγάνδα. Ο Ψυχολογικός πόλεμος έχει σκοπό την κατάληψη του νου και της καρδιάς των ανθρώπων με συνέπεια στην ουσία την κατάληψη της ανθρώπινης οντότητας και υπόστασης. Τα καθεστώτα καταρρέουν και τα εδάφη κατακτώνται «εκ των ένδον». Μέσα του ψυχολογικού πολέμου, είναι οι ιδέες και τα συναισθήματα. Βασικό όργανo του η προπαγάνδα.
Προπαγάνδα, ψυχολογικός πόλεμος, τρομοκρατία
του Ηλία Μιχαλαρέα
Μετά την ανατροπή των σοσιαλιστικών καθεστώτων γίναμε όλοι μάρτυρες της όξυνσης
και της γενίκευσης των βάρβαρων και εγκληματικών ενεργειών των ΗΠΑ, του ΝΑΤΟ και
της ΕΕ σε βάρος λαών του κόσμου. Αυτές οι ενέργειες γίνονται μέσα σε συνθήκες
επιβολής της λεγόμενης «νέας τάξης πραγμάτων». Στην ουσία, αυτή η όχι και τόσο νέα
τάξη πραγμάτων δεν αντανακλά παρά μια γενικευμένη όξυνση των αντιθέσεων και
ανταγωνισμών στο ιμπεριαλιστικό σύστημα.
Κάτω από το μεγαλεπήβολο για το κεφάλαιο όρο της «παγκοσμιοποίησης» καλύπτεται η
όξυνση των ενδοϊμπεριαλιστικών αντιθέσεων, η ανακατανομή των αγορών, το μοίρασμα
των ενεργειακών πηγών, η αναδιάταξη των συνόρων κλπ. που συνεπάγονται την
προσπάθεια υποταγής των λαών και των κυβερνήσεων που αντιστέκονται στα παραπάνω
σχέδια.
Για να επιτευχθούν όλοι αυτοί οι στόχοι είναι αναγκαίες ορισμένες βασικές προϋποθέσεις
που αφορούν ζητήματα ιδεολογικής παρέμβασης και προπαγάνδας σε δύο διαφορετικές
χρονικές στιγμές: α) Κατά τη διάρκεια της περιόδου της «ειρήνης», β) Κατά τη διάρκεια
της περιόδου του πολέμου.
Στο παρόν άρθρο θα παρουσιάσουμε περιληπτικά τα δεδομένα της διεθνούς
βιβλιογραφίας σχετικά με αυτά τα ζητήματα. Θα επιχειρήσουμε επίσης να
σκιαγραφήσουμε το πλαίσιο μερικών ουσιαστικών πλευρών ορισμένων ψυχολογικών
φαινομένων που προέκυψαν στον πόλεμο του Κόλπου, στην επιχείρηση γενοκτονίας του
Σερβικού λαού και συνεχίζουν να προκύπτουν στα πλαίσια των προσπαθειών εξόντωσης
του Παλαιστινιακού λαού, του λαού της Κούβας, του Αφγανιστάν κλπ. Τα ίδια
ψυχολογικά φαινόμενα τα παρατηρούμε επίσης στον αμερικανικό λαό, στους λαούς της
Ευρώπης, της Αφρικής, της Ασίας, στους λαούς όλου του κόσμου και μετά τα γεγονότα
της 11ης Σεπτέμβρη. Πρόκειται για ψυχολογικά φαινόμενα που σχετίζονται άμεσα με
καταστάσεις φόβου, πανικού, αγωνίας, αγχώδους αναμονής, ανασφάλειας κλπ. Πρόκειται
σε τελευταία ανάλυση για τα αποτελέσματα της άσκησης κρατικής τρομοκρατίας των
ιμπεριαλιστικών κρατών ακόμα και πάνω στους ίδιους τους λαούς τους.
ΑΣΚΗΣΗ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΠΙΡΡΟΗΣ
Τόσο οι πόλεμοι του Κόλπου και των Βαλκανίων όσο και ο πόλεμος στο Αφγανιστάν
προετοιμάστηκαν πολύ καιρό πριν ξεσπάσουν. Οι λαοί της Δύσης υπέστησαν μια
επιστημονική πλύση εγκεφάλου που δεν έχει προηγούμενο.
Η προπαγάνδα του συνόλου των κυβερνήσεων των χωρών της Δύσης έχει σαν σκοπό να επηρεάσει ιδεολογικά, πολιτικά και ψυχολογικά τους λαούς τους, ώστε αποδεχόμενοι οι τελευταίοι και την πιο ακραία μορφή βαρβαρότητας και εγκληματικότητας να γίνουν στη συνέχεια υποστηρικτές των μακροπρόθεσμων σχεδίων εξυπηρέτησης των συμφερόντων
των αστικών τάξεων των χωρών τους.
Ετσι, επιχειρήθηκε η διάδοση και σταθεροποίηση μερικών ιδεών που αποτελούν τη βάση
πάνω στην οποία διαμορφώνεται η ιδεολογία και οι κοινωνικοπολιτικές πεποιθήσεις του
ιμπεριαλισμού («οικονομία της αγοράς», «ανθρώπινα δικαιώματα», «δημοκρατία»,
«παγκοσμιοποίηση», «κατάργηση συνόρων», «ιδεολογία του χρηματιστηρίου» κλπ).
Στη συνέχεια ακολουθούν οι προσπάθειες δημιουργίας ενός συστήματος αξιών το οποίο
βασίζεται στα παραπάνω και καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τον τρόπο που οι άνθρωποι
αντιλαμβάνονται και κατανοούν τα κοινωνικά ζητήματα (βλέπε τις δηλώσεις Μπους για
την άρνηση της αρχής της ουδετερότητας, τις δηλώσεις του στυλ «ζωντανός ή νεκρός»
που παραπέμπουν σε αξίες «άγριας Δύσης», κλπ.).
Ενα δεύτερο επίπεδο στόχων, είναι η δημιουργία μιας εξατομικευμένης μορφής
συνείδησης που στην καλύτερη περίπτωση θα χαρακτηρίζει έναν ιδιότυπο όχλο και την
ψυχολογία του καθώς και η κατασκευή μιας συγκεκριμένης και μοναδικής εικόνας του
κόσμου και των γεγονότων που τη συνθέτουν. Αυτή η συγκεκριμένη εικόνα θα πρέπει να
κυριαρχεί με μοναδικό τρόπο στην «ενημέρωση» για το τι συμβαίνει στον κόσμο και σε
μια δεδομένη κοινωνία (βλέπε τις απόπειρες δίωξης της αντιπολεμικής στάσης, τις
απόπειρες φίμωσης των «ενοχλητικών» φωνών, τις πιέσεις που ασκούνται με άμεση
συμμετοχή της αμερικανικής πρεσβείας κλπ.).
Ο στόχος που πρέπει να επιτευχθεί είναι να γίνεται η ερμηνεία αυτής της συγκεκριμένης εικόνας του κόσμου αλλά και όσων συμβαίνουν στις κοινωνίες μέσα από το ιδεολογικό πρίσμα που εξυπηρετεί τα συμφέροντα του ιμπεριαλισμού.
Με άλλα λόγια επιδιώκεται η δημιουργία συγκεκριμένων κοινωνικο-ψυχολογικών
στάσεων που καθορίζουν τον τρόπο με τον οποίο γίνονται αντιληπτά τα μηνύματα που
προέρχονται από την «ενημέρωση». Ιδιαίτερο βάρος δίνεται στον τρόπο αντίληψης των
μηνυμάτων που προέρχονται από το στρατόπεδο του λαϊκού κινήματος (βλέπε τις
σκόπιμες και προβοκατόρικες «παρερμηνείες» των θέσεων του ΚΚΕ για τα γεγονότα της
11ης Σεπτέμβρη κλπ.).
Στρατηγική επιδίωξη της προπαγάνδας του ιμπεριαλισμού είναι να διαμορφώσει, να
διατηρήσει ή να αλλάξει τις ψυχολογικές διαθέσεις και τις συνειδήσεις των λαών. Τα
ψυχολογικά αυτά φαινόμενα μπορούν να αφορούν κοινωνικά συναισθήματα, διαθέσεις,
καταστάσεις φόβου, ανασφάλεια, αγωνία, αναμονή, ταραχή, άγχος, πανικό ή αντίθετα
ενθουσιασμό, ασφάλεια, βεβαιότητα, ηρεμία, σταθερότητα κλπ.
Η προπαγανδιστική δραστηριότητα δρα κυρίως σε συναισθηματικό ή νοητικό επίπεδο.
Συγκεκριμένοι κοινωνικο-ψυχολογικοί μηχανισμοί χρησιμοποιούνται ώστε οι γνώσεις, οι
ιδέες, οι αξίες, οι αντιλήψεις που διέπουν την κυρίαρχη ιδεολογία να μετατρέπονται σε
ατομικές, προσωπικές πεποιθήσεις του ανθρώπου, σε συγκεκριμένη στάση ζωής και
αντίληψης. Με κύριο μοχλό τα ΜΜΕ επιχειρείται όλες αυτές οι προσωπικές πεποιθήσεις
να εκδηλώνονται σαν κοινωνικές ψυχολογικές συμπεριφορές ώστε να δρουν σαν
ανασταλτικοί μηχανισμοί απέναντι σε οποιαδήποτε διαφορετική ιδεολογική άποψη και
πράξη.
Σε αυτές τις διαδικασίες, ιδιαίτερο ρόλο παίζουν ψυχολογικές λειτουργίες όπως η
αντίληψη, η κατανόηση, η προσοχή, η απομνημόνευση των μηνυμάτων της προπαγάνδας.
υλικοί όροι (κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες) μέσα στους οποίους ζουν και δρουν οι
άνθρωποι που δέχονται την προπαγάνδα, β) οι ανάγκες (κοινωνικο-ψυχολογικές,
οικονομικές κλπ.) που προκύπτουν από συγκεκριμένους υλικούς όρους γ) οι αξίες και τα
συστήματα αξιών που με τη σειρά τους προκύπτουν από συγκεκριμένες ανάγκες. Η
οποιαδήποτε δομή ενός νοήματος που προσπαθεί να περάσει η αστική προπαγάνδα
συνδέεται άμεσα με τη δομή των ανθρώπινων αξιών.
Στα πλαίσια άσκησης κοινωνικής επιρροής σημαντικό ρόλο παίζει η προσπάθεια
δημιουργίας συγκεκριμένων συγκινησιακών καταστάσεων που παρεμβαίνουν
καθοριστικά στην αναστολή ή στη δυσκολία κατανόησης της αντικειμενικής
πληροφόρησης. Ολοι γίναμε και γινόμαστε μάρτυρες των όσων συνέβησαν και
συμβαίνουν στον πόλεμο του Κόλπου, στη Γιουγκοσλαβία, στο Κουρδιστάν, στο
Αφγανιστάν κλπ. Πράγματι ήμασταν και ήμαστε αντιμέτωποι με μια γιγάντια προσπάθεια
παραπληροφόρησης, για τη δημιουργία αισθημάτων φόβου, ανησυχίας, αμφιβολιών,
μίσους, απέχθειας, κλπ. προς τους λαούς που εξοντώνονται. Στα ίδια πλαίσια προσπαθούν
να δημιουργήσουν στους λαούς που δέχονται τις βάρβαρες και χωρίς ηθική
ιμπεριαλιστικές επιθέσεις, αισθήματα φόβου, μοναξιάς, απομόνωσης, αδυναμίας,
κατωτερότητας, κλπ. Οσο πιο έντονες είναι οι καταστάσεις συγκίνησης τόσο περισσότερο
δυσκολεύεται η κατανόηση της αλήθειας.
Με χίλιους δύο τρόπους προσπαθούν να μας πείσουν ότι οι πεποιθήσεις τους είναι και
δικές μας πεποιθήσεις. Βασίζονται γι΄ αυτό στη δημιουργία ενός ψυχολογικού υπόβαθρου
που διαμορφώνει μια κατάσταση «ετοιμότητας για πειθώ». Ολες οι προσπάθειες πειθούς
απευθύνονται στις νοητικές λειτουργίες και προϋποθέτουν ένα σημαντικό βαθμό
προσοχής και επίφαση κριτικής στάσης (βλέπε τις περισπούδαστες αναλύσεις στις
στημένες τηλεοπτικές εκπομπές και την αντίστοιχη αρθρογραφία στον τύπο).
Η πεποίθηση που διοχετεύουν οι κυβερνήσεις της «Δύσης» ότι τα βάρβαρα εγκλήματα
κατά του λαού του Ιράκ, της Τουρκίας, της Γιουγκοσλαβίας, του Αφγανιστάν κλπ. είναι
επιβεβλημένα μπορεί να γίνεται με πανίσχυρα μέσα, όμως δεν ανταποκρίνεται στην
πραγματικότητα. Η πεποίθηση ότι είναι αναγκαίος ένας παγκόσμιος χωροφύλακας είναι
μια εγκληματική αυταπάτη που για αυτόν ακριβώς το λόγο πρέπει να υποβληθεί στις
μάζες. Η υποβολή είναι μια προσφιλής μέθοδος ψυχολογικής επίδρασης της αστικής
προπαγάνδας που επιδρά ανασταλτικά πάνω στη νοητική δραστηριότητα του ανθρώπου
ενώ ταυτόχρονα κατευθύνεται στο συγκινησιακό μέρος της συνείδησης.
Με αυτόν τον τρόπο εξασφαλίζεται η δυνατότητα αποδοχής και αφομοίωσης μιας ιδέας
χωρίς κριτική, η αποδοχή λαθεμένων απόψεων, η δράση χωρίς σκέψη, ο προσηλυτισμός.
Με αυτόν τον τρόπο οι εγκληματίες των ΗΠΑ, του ΝΑΤΟ και της ΕΕ δε χρειάζονται
λογικές αποδείξεις για τα εγκλήματά τους, αφού τα τελευταία υποβάλλονται σαν μια
κατάσταση που πρέπει να γίνει αποδεκτή. Αναφέραμε πιο πάνω πως η υποβολή
απευθύνεται στο συγκινησιακό μέρος της συνείδησης. Αυτό σημαίνει μια έντονη
συγκινησιακή διεργασία διαμέσου της οποίας απωθούνται όλες οι ξένες προς την
επιβαλλόμενη ιδέα ιδέες. Για παράδειγμα, τόσο στο βρώμικο πόλεμο κατά του
Γιουγκοσλάβικου λαού όσο και σε ό,τι επακολούθησε τα τραγικά γεγονότα της 11ης
Σεπτέμβρη με κορύφωση την «αντιπαράθεση» πολιτισμών και τον πόλεμο στο
Αφγανιστάν, η υποβολή αποτέλεσε μέρος του ψυχολογικού μηχανισμού χειραγώγησης
των συνειδήσεων των λαών. Τα επιτελεία προπαγάνδας των δυτικών κυβερνήσεων
αναζωπύρωσαν έντεχνα συναισθήματα φόβου, μίσους, εχθρότητας, απέχθειας για τον
άλλο, ματαιοδοξίας, οργής, κλπ. ώστε μέσα από τη συγκινησιακή ένταση να αναστείλουν
κάθε λογική και κριτική σκέψη.
Διάφορες κοινωνικο-ψυχολογικές λειτουργίες, όπως για παράδειγμα, οι λόγοι και η
σημασία των αναγκών και των επιθυμιών, χρησιμοποιούνται για να δώσουν τη
δυνατότητα στην αστική προπαγάνδα να κατακλύσει διαμέσου της υποβολής τη
συνείδηση των μαζών (βλέπε τις κυνικές δηλώσεις Πάγκαλου σε τηλεοπτική εκπομπή ο
οποίος δικαιολόγησε τον πόλεμο με τη διασφάλιση του ελέγχου των ενεργειακών πηγών
και κατά τη συνέπεια τη διασφάλιση για τους λαούς της Δύσης να κινούν το αυτοκινητάκι
τους!!!).
Ενας άλλος ψυχολογικός μηχανισμός που χρησιμοποιείται κατά την προσπάθεια
υποβολής είναι αυτός της ταύτισης. Εδώ αναφερόμαστε στις προσπάθειες να
διαμορφωθούν σε όλους τους λαούς της Δύσης τα ίδια κίνητρα, οι ίδιοι τρόποι
συμπεριφοράς, τα ίδια αισθήματα αποξένωσής τους από τους αγωνιζόμενους λαούς. Η
ένταξη στο «εμείς» της «Συμμαχίας» επιδιώκεται παντοιοτρόπως και κυρίως για αυτούς
που αντικειμενικά δεν ανήκουν σε αυτήν. Χαρακτηριστικά είναι τα παραδείγματα των
λαών των μεγάλων ιμπεριαλιστικών δυνάμεων που αντικειμενικά δεν έχουν κανένα κοινό
με τη συμμαχία των δυναστών τους. Παρ' όλα αυτά μέσα από τον ψυχολογικό μηχανισμό
της ταύτισης με τον επιτιθέμενο, με τον ισχυρό, με το δυνάστη, επιχειρείται η υποταγή
τους στα ίδια κίνητρα και στους ίδιους σκοπούς.
Μεγάλη σημασία για την υποβολή έχει η προέλευση ενός προπαγανδιστικού μηνύματος
από μια «έγκυρη» πηγή. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο το γεγονός πως οι ΗΠΑ ξεκινώντας τη
λεγόμενη «νέα τάξη πραγμάτων» δημιούργησαν και το CNN. Ο ρόλος του στον πόλεμο
του Κόλπου είναι χαρακτηριστικός (βλέπε επίσης προσπάθεια φίμωσης δημοσιογράφων
από «έγκυρα» δημοσιογραφικά μέσα. Στόχος είναι ο συνεχής έλεγχος του «έγκυρου»
μηνύματος που μεταδίδει μια «έγκυρη» πηγή).
Οι διαδικασίες κοινωνικών επιρροών έχουν μεγάλη σημασία στην προσπάθεια να ασκηθεί
ένας ολοκληρωτικός κοινωνικός έλεγχος.
_________________
Ενας από τους λόγους που οι ΝΑΤΟικοί χτύπησαν τα ΜΜΕ της Σερβίας ήταν να
περιέλθουν τα άτομα σε μια κατάσταση αδυναμίας αναφορικά με την ανάγκη
επαλήθευσης των εκτιμήσεών τους, ώστε να βρεθούν σε μια κατάσταση αβεβαιότητας και
να εξαρτώνται οι εκτιμήσεις τους από τις εκτιμήσεις άλλων.
Σύμφωνα με τους ειδικούς σε ζητήματα κοινωνικών επιρροών, η κοινωνική επιρροή
ασκείται σε καταστάσεις αβεβαιότητας, αλλά και βεβαιότητας. Ο σκοπός της αστικής
προπαγάνδας είναι να δημιουργήσει ένα «ιδιότυπο όχλο» συμμορφούμενων ατόμων τα
οποία να είναι, τόσο γνωστικά όσο και συναισθηματικά, εξαρτημένα από την κυρίαρχη
ιδεολογία. Ενας τέτιος άνθρωπος υποτάσσεται στη γνώμη των ειδικών (βλέπε το ρόλο
των ειδικών αναλυτών στα ΜΜΕ και στα τηλεοπτικά παράθυρα), αποδέχεται την άποψη
της πλειοψηφίας (βλέπε την επιχειρηματολογία των φερέφωνων της αστικής τάξης
σχετικά με τις αντιπολεμικές διαδηλώσεις και τα αντιπολεμικά συναισθήματα του λαού
μας. Ολοι, συμπεριλαμβανομένου και του νέου πρέσβη των ΗΠΑ στη χώρα μας
προσπαθούν να μας πείσουν ότι πρόκειται για εκδηλώσεις μιας μειοψηφίας που αποτελεί
το 5% του λαού μας) που ακόμα και εάν δεν είναι σωστή, φοβάται την παρέκκλιση και γι΄
αυτό εγκαταλείπει τη θέση του. (βλέπε P. Moscovici). Σε αυτή την περίπτωση η
αβεβαιότητα εξαφανίζεται. Γίνεται προσπάθεια να επιδιώκει ο σύγχρονος άνθρωπος των
δυτικών κοινωνιών τη συμμόρφωση με τις ιδεοληψίες του «ιδιότυπου όχλου» στον οποίο
ανήκει.
Οι κυρίαρχες τάξεις των ιμπεριαλιστικών χωρών επεξεργάζονται ένα σύστημα
παραστάσεων τέτιο που να οδηγεί τους λαούς στο να αντιλαμβάνονται την ταξική πάλη,
και την αστική εξουσία με όρους και έννοιες που δε σχετίζονται με αυτές. Προσπαθούν
λοιπόν να συγκαλύψουν τον ταξικό χαρακτήρα αυτών των σχέσεων (κρίση
υπερσυσσώρευσης κεφαλαίου, ανακατανομή αγορών, αναδιάταξη συνόρων κλπ.) με το
να οδηγούν τους ανθρώπους σε εκτιμήσεις και ερμηνείες των παραπάνω σχέσεων
διαμέσου όρων κατηγοριών, εννοιών που δεν έχουν μαζί τους καμιά συνάφεια.
Αυτή η διαδικασία, που οι ειδικοί σε ζητήματα κοινωνικής ψυχολογίας την αποκαλούν
διαδικασία «φυσικοποίησης» στοχεύει στην καταστροφή του κύρους του αντιπάλου. Η
προσπάθεια για να επιτευχθεί αυτός ο σκοπός γίνεται με το να αποδίδεται η σύγκρουση, ο
πόλεμος, στη συμπεριφορά του αντιπάλου με βάση «φυσικά χαρακτηριστικά» του. Π.χ. ο
«χασάπης» Σαντάμ, ο «παρανοϊκός» Μιλόσεβιτς, οι «αιμοχαρείς» μουσουλμάνοι και το
βιβλίο του «τρόμου» το Κοράνι, αλλά και ο «ψυχοπαθής» Μπιν Λάντεν.
Υπάρχουν αρκετοί τρόποι «φυσικοποίησης»: α) βιολογικοποίηση, τα αίτια της
συμπεριφοράς είναι βιολογικά (μαύρος, γυναίκα, Σλάβος κλπ.), β) ψυχολογικοποίηση, τα
αίτια αφορούν την προσωπικότητα ή την παθολογία της (είναι παρανοϊκός, ψυχοπαθής,
καταθλιπτικός κλπ.), γ) Ψυχιατρικοποίηση, δ) Κοινωνιολογικοποίηση (μουσουλμάνος,
χριστιανός κλπ.).
Η μαζική διάδοση του προπαγανδιστικού μηνύματος επιτυγχάνεται με διάφορους
τρόπους. Ενδεικτικά αναφέρουμε ορισμένα μέσα όπως το ραδιόφωνο, την τηλεόραση, τον
κινηματογράφο (βλέπε τις οδηγίες του Λευκού Οίκου προς το Χόλλυγουντ ώστε το
τελευταίο να αναλάβει καθήκοντα προπαγάνδας με έμφαση - σε ό,τι αφορά τα γεγονότα
στο Αφγανιστάν - στην ανοχή, το θάρρος, και τον πατριωτισμό).
ΟΡΙΣΜΕΝΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑΣ
ΣΕ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΠΟΛΕΜΟΥ
Οταν
ένας άνθρωπος βιώνει ένα απειλητικό για τη ζωή του γεγονός,
αντιμετωπίζει ένα άγχος θανάτου. Απέναντι σε αυτό το άγχος αμύνεται με
συμπεριφορές φυγής ή μάχης, αντίστασης ή υποταγής. Αλλες συμπεριφορές
δεν προκύπτουν.
Μετά τα τραγικά γεγονότα της 11ης Σεπτέμβρη, οι
λαοί -ιδιαίτερα ο αμερικανικός λαός- υπέστησαν από τις κυβερνήσεις τους
μια άνευ προηγουμένου πλύση εγκεφάλου, με κύριο στόχο την
κατατρομοκράτησή τους.
Οι χειρισμοί των ιμπεριαλιστικών κυβερνήσεων αναφορικά με τα παραπάνω γεγονότα -
που ας σημειώσουμε, εμπεριέχουν πολλά ερωτηματικά - το λιγότερο που μπορούν να
κάνουν είναι να μας προβληματίσουν σοβαρά. Και αυτό γιατί ο τρόπος που χειρίζονται το
θέμα, δημιουργεί τα ίδια αποτελέσματα στους λαούς τους με αυτά που δημιούργησαν οι
βομβαρδισμοί στο Ιράκ, στη Γιουγκοσλαβία και τώρα στο Αφγανιστάν. Τρόμος, φόβος,
πανικός είναι μερικά από τα συναισθήματα που κυριαρχούν σε ψυχολογικό επίπεδο.
Βομβαρδισμοί, χρησιμοποίηση ραδιενεργών, βιολογικών, χημικών υλικών για τους λαούς
που οι ιμπεριαλιστές βομβαρδίζουν, ιδιότυποι βομβαρδισμοί, απειλές για χρήση
ραδιενεργών, βιολογικών χημικών υλικών για τους ίδιους τους λαούς τους. Το
τρομοκρατικό υλικό διαφαίνεται τρομακτικά όμοιο, το υλικό της προπαγάνδας, επίσης.
Πέραν των άλλων, εδώ έχουμε την χρησιμοποίηση της τρομοκρατίας - που στη
συγκεκριμένη περίπτωση οι ίδιοι δημιούργησαν - για την επιβολή του ιμπεριαλιστικού
κράτους-τρομοκράτη στους λαούς των δυτικών χωρών (βλέπε τρομονόμους και
προτάσεις για πάταξη της τρομοκρατίας). Σκοπός του κράτους-τρομοκράτη είναι η
δημιουργία μιας μάζας υπάκουων σκλάβων, γι΄ αυτό και κάθε αίσθημα ασφάλειας πρέπει
να αντικατασταθεί από μια οδυνηρή αγχώδη αναμονή του αγνώστου.
Οπως έχουμε ήδη τονίσει, σκοπός είναι να παρουσιάσουμε με περιληπτικό τρόπο στοιχεία
από τη διεθνή βιβλιογραφία, αναφορικά με την άσκηση προπαγάνδας και ψυχολογικού
πολέμου. Στο σημείο αυτό, θα επικεντρωθούμε σε μια ανυπολόγιστης σημασίας
επιστημονική μελέτη των Φ. Σκούρα, Α. Χατζηδήμου, Α. Καλούτση και Γ.
Παπαδημητρίου, με τίτλο: «Η ψυχοπαθολογία της πείνας, του φόβου και του άγχους» τον
καιρό της γερμανικής κατοχής. Το βιβλίο αυτό, που πρωτοκυκλοφόρησε το 1947 είναι
υπόδειγμα μεθοδολογικής αρτιότητας και η συμβολή του στην κατανόηση, αλλά και στην
αντιμετώπιση αντίστοιχων καταστάσεων είναι αξεπέραστη.
Μετά τα γεγονότα της 11ης Σεπτέμβρη, εντάθηκε μια τεράστια προπαγάνδα τρόμου, όπου
ο καθένας το μόνο που έχει να κάνει είναι να περιμένει το χαμό του. Οι λαοί που
βομβαρδίζονται «είναι στο έλεος» των υπερσύγχρονων όπλων, ακριβείας χειρουργικών
επεμβάσεων και από τα οποία κανείς δεν μπορεί να κρυφτεί κλπ. Τα ίδια συναισθήματα
δημιουργούνται και στους λαούς των ιμπεριαλιστικών κρατών, μόνο που εδώ τη θέση των
υπερσύγχρονων όπλων την παίρνουν «αδίστακτοι» και «τυφλοί» τρομοκράτες.
βομβαρδίζονται, που επικεντρώνεται στους πρόσφυγες που ο ίδιος ο ιμπεριαλισμός
δημιουργεί. Το διαπιστώσαμε στους πρόσφυγες της Γιουγκοσλαβίας και τώρα στο
Αφγανιστάν, όπου μαζί με τις βόμβες τους πετάνε κονσερβοποιημένη τροφή, την ίδια
στιγμή που βομβαρδίζουν τις αποθήκες του Ερυθρού Σταυρού. Σκοπός είναι η υποταγή
άνευ όρων.
Τις ίδιες «τεχνικές» χρησιμοποιούσαν και οι Γερμανοί καταχτητές με τις υποκριτικές
ανθρωπιστικές διαθέσεις τους. Στο βαθμό όμως που αυτή η τεχνική δεν πιάνει, τότε η
αντίδραση είναι άμεση από τους ίδιους ανθρώπους και η θηριωδία παίρνει απροκάλυπτα
τη θέση κάθε υποκριτικής ανθρωπιστικής στάσης. Οι βομβαρδισμοί αμάχων, προσφύγων,
δημοσιογράφων, νοσοκομείων, πρεσβειών γίνονται η σκληρή πραγματικότητα του
ιμπεριαλιστικού προσώπου. Προσπαθούν με αυτόν τον τρόπο να αντικαταστήσουν κάθε
αίσθημα ασφάλειας με μια οδυνηρή, αγχώδη αναμονή του αγνώστου. Σε αυτές τις
συνθήκες, ένας αγχώδης φόβος κυριαρχεί, που δεν επιτρέπει καμία άλλη σκέψη, κανένα
άλλο συναίσθημα. Δύο δυνατότητες υπάρχουν για να ξεφύγει ο λαός από αυτή την
κατάσταση.
Στο παράδειγμα της Γιουγκοσλαβίας, η πρώτη δυνατότητα αφορούσε τη φυγή και την
υποταγή που υπόσχονται ησυχία, ασφάλεια, πλούτη, με την πιθανή είσοδο στην ΕΕ κλπ.
Η δεύτερη αφορούσε την αντίσταση, που ενώ αυξάνει τους κινδύνους, επιτρέπει την
κυριαρχία του άγχους μέσα από τη γνώση και τη συνείδηση του κινδύνου. Η ύπαρξη
επίσης ενός συγκεκριμένου σκοπού (π.χ. η υπεράσπιση της πατρίδας) παίζει το ρόλο ενός
σταθερού στηρίγματος μέσα στο αγχογόνο άγνωστο, που το ΝΑΤΟ προσπαθεί να
δημιουργήσει με όλα τα μέσα.
Ξέρουμε, ότι ο φόβος προϋποθέτει ένα συγκεκριμένο αντικείμενο, ενώ το άγχος όχι. Σε
καταστάσεις άγχους διακρίνουμε επίσης μια αβεβαιότητα, αμφιβολία, μια πιθανότητα
κινδύνων. Αμεσα αποτελέσματα αυτών των συναισθηματικών καταστάσεων είναι η
πιθανότητα αναστολής κάθε δράσης (βλ. τα συναισθήματα που δημιουργήθηκαν στον
αμερικάνικο λαό αμέσως μετά τα χτυπήματα της 11ης Σεπτέμβρη και την αναστολή κάθε
δράσης για αρκετές μέρες μετά).
Ενώ δηλαδή ο φόβος μπορεί να κάνει δυνατή μια διαδικασία δράσης, όπως η φυγή ή η
αντίσταση, αντίθετα το άγχος μπλοκάρει ανάλογες διαδικασίες. Βέβαια, ανάλογες
αντιδράσεις μπορούν να παρουσιαστούν και στο φόβο.
Δεν είναι λοιπόν τυχαία η προσπάθεια διατήρησης της αγχώδους αναμονής μια
απρόβλεπτης καταστροφής στον αμερικανικό λαό και στους λαούς της «Δύσης» από τις
κυβερνήσεις τους, με βάση τη φιλολογία γύρω από τη νόσο του άνθρακα ή από πιθανά
βιολογικά, χημικά ή πυρηνικά πλήγματα. Σκοπός είναι η αδρανοποίηση των λαών, ώστε
να αποδεχτούν την επιβολή ενός ιδιότυπου στρατιωτικού νόμου, μέσα από τα «μέτρα
κατά της τρομοκρατίας». Σκοπός είναι η υποταγή και ο έλεγχος των κινημάτων που
αντιτίθενται στην «παγκοσμιοποίηση», στην όχι και τόσο «νέα τάξη» πραγμάτων.
Οι εγκληματικοί βομβαρδισμοί αμάχων από το ΝΑΤΟ εντάσσονται μέσα στα πλαίσια
άσκησης τρομοκρατίας των λαών που αντιστέκονται. Σε συνθήκες βομβαρδισμών
αμάχων, νοσοκομείων, χωριών, του Ερυθρού Σταυρού, πρεσβειών κλπ., η αίσθηση του
αγνώστου γι' αυτό που μπορεί να συμβεί είναι ανυπόφορη. Τα περί «παράπλευρων
απωλειών», αυτούς τους εγκληματικούς σκοπούς άσκησης ψυχολογικού πολέμου
προσπαθούν να κρύψουν. Το άγνωστο είναι πάντα πηγή φόβου. Αυτός ο φόβος για το
άγνωστο είναι πολύ έντονος στα παιδιά και τους ηλικιωμένους, οι οποίοι βρίσκονται
αντιμέτωποι με τη διάσταση που υπάρχει ανάμεσα στις δυνατότητες του οργανισμού τους
και των απαιτήσεων του περιβάλλοντός τους.
Η έλλειψη πληροφοριών δημιουργεί μια αίσθηση ανασφάλειας και αβεβαιότητας που σε
συνδυασμό με μια αίσθηση έλλειψης εμπιστοσύνης, οδηγεί σε ένα άγνωστο που δεν
μπορούμε να καταλάβουμε και να αντιμετωπίσουμε. Εδώ στοχεύουν, μεταξύ άλλων, οι
βομβαρδισμοί των ΜΜΕ του σέρβικου λαού, ο έλεγχος της πληροφορίας, η
παραπληροφόρηση, καθώς και η μη διαλεύκανση του «τι έγινε και από ποιον» την 11η
Σεπτέμβρη.
Η δημιουργία ανατριχιαστικών βιωμάτων είναι μια πραγματικότητα που χαρακτηρίζει τα
εγκλήματα πολέμου στα πλαίσια άσκησης ψυχολογικού πολέμου. Τέτια συναισθήματα
θέλουν να δημιουργήσουν οι εγκληματίες του ΝΑΤΟ, όταν σφαγιάζουν αμάχους και
παιδιά. Τα ίδια συναισθήματα προσπαθούσαν να δημιουργήσουν και οι Ναζί, όταν
κρεμούσαν στις πλατείες τα θύματά τους. Τα εγκλήματα λοιπόν του ΝΑΤΟ είναι
συνειδητά με σαφή προσανατολισμό και στόχο, την τρομοκρατία των λαών. Μας λένε
κυνικά ότι καμιά προφύλαξη δεν ωφελεί γιατί δε χρειάζονται αιτίες για να πεθάνει κανείς.
ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ ΣΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
Τόσο σε προηγούμενους πολέμους όσο και στον πόλεμο στο Αφγανιστάν, γίναμε και
γινόμαστε μάρτυρες μιας λυσσώδους καταστροφής του φυσικού, τεχνικού και
πολιτιστικού περιβάλλοντος, καταστρέφονται γέφυρες, τεχνικά έργα, χωριά, ενώ
ταυτόχρονα οι περιοχές που βομβαρδίζονται μολύνονται με χημικά, βιολογικά και
ραδιενεργά υλικά (βλέπε απεμπλουτισμένο ουράνιο κλπ.).
Πέρα από καθαρά στρατιωτικούς, οικονομικούς και άλλους λόγους οι καταστροφές αυτές
έχουν και ψυχολογικούς σκοπούς και στόχους. Ξέρουμε πως η αλληλεπίδραση
περιβάλλοντος και ανθρώπινης συμπεριφοράς είναι σημαντική για τη λειτουργία και την
ύπαρξη μιας κοινωνίας. Μέσα στο περιβάλλον (πάρκα, σχολεία, νοσοκομεία, εργοστάσια,
σπίτια κλπ.), αναπτύσσονται συστήματα συμπεριφορών που το χαρακτηρίζουν.
Καταστρέφοντας τα παραπάνω, ουσιαστικά καταστρέφονται όλα τα αντίστοιχα
συστήματα συμπεριφορών και στη συνέχεια αυτές οι καταστροφές επιδρούν διαλυτικά σε
όλες τις ανώτερες ψυχοδιανοητικές λειτουργίες του ανθρώπου, και ιδιαίτερα σε ευάλωτες
πληθυσμιακές ομάδες όπως τα παιδιά και οι ηλικιωμένοι. Ειδικά στις περιοχές που
μολύνονται με βιολογικά, χημικά και ραδιενεργά υλικά το έγκλημα έχει μεγάλο βάθος
χρόνου και αφορά και τις γενιές που θα ακολουθήσουν.
Αυτές οι καταστροφές, που σημειωτέον έχουν σαν στόχο και την τρομοκράτηση των
χωρών που συνορεύουν και όχι μόνο τη χώρα που βάλλεται, απειλούν ουσιαστικά το
αίσθημα ελέγχου του ατόμου. Δημιουργούνται επίσης συναισθήματα ματαίωσης,
εγκατάλειψης, θυμού, άγχους, στρες κλπ. και τα οποία διαρκούν για μεγάλο χρονικό
διάστημα μετά το συμβάν.
Συμπτώματα άγχους, εφιάλτες, φόβοι είναι πάντοτε δεδομένα σε αυτούς που ζουν την
καταστροφή. Το στρες σε αυτές τις περιπτώσεις έχει βαρύτατες και μακροχρόνιες
επιπτώσεις. Παρατηρούνται επίσης συμπεριφορές αδράνειας, δυσπιστίας, θλίψης,
απόσυρσης, εγκατάλειψης.
Στα πλαίσια των προσπαθειών γενικής διάλυσης της χώρας που πλήττεται, επιδιώκεται να
δημιουργηθούν συμπεριφορές αποπροσανατολισμού και έλλειψης συνοχής. Ιδιαίτερα τα
παιδιά παρουσιάζουν σοβαρά ψυχολογικά προβλήματα υπό το κράτος φόβου, άγχους,
στρες και πολλές φορές παλινδρομούν σε προηγούμενα στάδια ψυχοκοινωνικών
συμπεριφορών.
ΕΠΙΒΟΛΗ ΣΥΝΘΗΚΩΝ ΠΕΙΝΑΣ
Η γενοκτονία του λαού του Αφγανιστάν συντελείται ταυτόχρονα σε επίπεδο φυσικό,
κοινωνικό, ψυχολογικό. Η επιχείρηση διάλυσης της ανθρώπινης προσωπικότητας περνάει
και μέσα από τη δημιουργία συνθηκών πείνας. Σε αυτές τις συνθήκες όλες οι ανθρώπινες
λειτουργίες αποσυντίθενται, οδηγώντας την προσωπικότητα στο επίπεδο των ενστίκτων.
Οδηγώντας ένα λαό στο να λιμοκτονεί τον αναγκάζει να επιστρέψει στο επίπεδο του
ανθρώπου των σπηλαίων, όπου κυριαρχούν τα ζωώδη ένστικτα της επιβίωσης και η
αγριότητα της βαρβαρότητας.
Με τις καταστάσεις πείνας επιχειρείται η δημιουργία ψυχολογικών αντιδράσεων αϋπνίας,
απάθειας, μελαγχολίας, βαρύτατου άγχους, προβλημάτων σε όλες τις ανώτερες
ψυχοδιανοητικές λειτουργίες (μνήμη, αντίληψη, προσοχή κλπ.).
Να
γιατί ο ιμπεριαλισμός δίνει τόση μεγάλη σημασία στο εμπάργκο κατά του
λαού του Ιράκ (τα θύματα του οποίου ανέρχονται σε εκατοντάδες χιλιάδες)
και με εγκληματικό τρόπο βομβαρδίζει «κατά λάθος», αλλά κατ'
εξακολούθηση τις αποθήκες τροφίμων του Ερυθρού Σταυρού στο Αφγανιστάν.
Μέσα
σε αυτές τις συνθήκες που στοχεύουν στην υποταγή και στη φυγή, η
αντίσταση είναι μονόδρομος για να εξασφαλίσουν οι λαοί την αξιοπρέπεια
και το μέλλον τους σε κοινωνίες αντάξιες του ανθρώπου.
ΓΕΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Φ. Σκούρας, Α. Χατζηδήμος, Α. Καλούτσης, Γ. Παπαδημητρίου: «Η
ψυχοπαθολογία της πείνας, του φόβου και του άγχους τον καιρό της κατοχής»,
εκδ. «Οδυσσέας», Αθήνα, 1991.
•
D. Prokop: «Η δύναμη των μέσων και η επίδρασή τους στις μάζες», εκδ. «Νέα
σύνορα», Αθήνα, 1997.
•
M. Collan: «Attention medias» ed,EPO, Bruxells, 1994.
•
Μέρος της εργασίας αυτής παρουσιάσθηκε στην ημερίδα που οργανώθηκε στις 19
Μάη 1999 - στη διάρκεια των Νατοϊκών βομβαρδισμών - στον Ιατρικό Σύλλογο
Βελιγραδίου από το Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας της Γιουγκοσλαβίας, κατά την
αποστολή αλληλεγγύης στο δοκιμαζόμενο Γιουγκοσλαβικό λαό από την
Πανελλήνια Ενωση Νοσοκομειακών Ψυχολόγων, την ΕΙΝΑΠ, τη Μονάδα
Απεξάρτησης «18 ΑΝΩ» και το Εικαστικό Επιμελητήριο.
Ο Ηλίας Μιχαλαρέας είναι μέλος του ΔΣ της Πανελλήνιας Ενωσης Νοσοκομειακών
Ψυχολόγων (ΠΕ.ΝΟ.ΨΥ)
πηγη-https://filoumenos.com/forum
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου